Тікелей инвестициялар барлығына тиімді: QIC төрағасы Қазақстандағы Private Equity нарығын дамыту туралы

QIC-Қазақстанда тікелей инвестициялар нарығын дамытатын жалғыз мемлекеттік институт.  Private Equity дамыту маңыздылығы неде? Халықаралық тәжірибе қандай? Бұл нарық соңғы жылдары қалай дамып келеді?

QIC нарықта 2007 жылдан бастап жұмыс істейді, Қазақстанға шетелдік инвестицияларды тарту бойынша маңызды миссияны орындайды. Private Equity (PE) немесе тікелей инвестициялар Қазақстанда әлі толық бағаланған құрал емес, дегенмен халықаралық тәжірибе PE-нің экономикалық өсуге және ол белсенді пайдаланылатын елдерде жұмыс орындарын құруға қосқан елеулі үлесін көрсетеді. Тікелей инвестициялар мемлекет үшін де, бизнес үшін де тиімді, капиталға қол жеткізу арқылы оның дамуын жеделдетеді.

Қазақстандағы тікелей инвестициялар нарығы халықаралық серіктестіктер мен инвестициялық қорлардың арқасында өсуде. QIC шетелдік капиталды тарту үшін ең жақсы халықаралық тәжірибені қолданады. QIC-тің негізгі міндеттерінің бірі-жеке капитал қорларын құру арқылы экономиканы әртараптандыруға ықпал ету.

Бүгінгі таңда QIC портфелінде 17 қор бар. Бұл ретте, QIC қаражатының әрбір доллары қазақстандық жобаларға инвестиция салатын халықаралық серіктестерден $2 артық қаражат әкеледі. QIC барлығы 120 жобаны жүзеге асырды, 23 мың жұмыс орнын құрды және қолдады.

Корпорация қай елдердің тәжірибесі негізінде құрылды?

БАӘ-дегі Mubadala және американдық IFC сияқты табысты инвестициялық компаниялардың халықаралық мысалдары мемлекеттік институттардың тұрақты экономикалық дамуды ынталандырудағы маңыздылығын көрсетеді. Бұл құрылымдар, QIC сияқты, ресурстарды тарту, сараптамалық кеңес беру және қолайлы инвестициялық ортаны қамтамасыз ету арқылы катализаторлардың рөлін атқарады.

QIC шетелдік инвестицияларды тарта отырып, үздік әлемдік тәжірибелерді ұстануға және Қазақстан экономикасының тұрақты дамуына өз үлесін қосуға ұмтылады.

Дәл осындай Араб қорлары, менің түсінуімше, экономиканы әртараптандыру үшін, мұнайдан басқа пайда әкелетін кейбір үшінші тарап жобаларына инвестиция салу үшін құрылған. Ал QIC қай салаларға басымдық береді?

QIC «Бәйтерек» холдингінің еншілес ұйымы, оның негізгі міндеттерінің бірі - Қазақстан экономикасын дамыту. Өз кезегінде QIC Қазақстан экономикасының негізгі секторларын дамытуға назар аудара отырып, осы мақсаттарға өз үлесін қосады.

QIC қарастыратын инвестициялық жобаларға нарықта жетекші позициялары бар күшті командалар жүзеге асыратындар кіреді. Жоғары өсу қарқыны мен маржасы бар экспортқа бағдарланған компаниялар, сондай-ақ өткізу тәуекелі төмен жобалар басымдыққа ие. Жобаны пысықтаудың жоғары дәрежесі және нарықтағы әлеуетті тұрақтылық маңызды шарттар болып табылады.

QIC инвестициялайтын басым салалардың қатарына өңдеу өнеркәсібі, энергетика, инфрақұрылым және АӨК жатады.

QIC-тен инвестициялау шарттары инвестициялық мерзімі 10 жылға дейінгі 15 миллиард теңгеге дейінгі соманы көздейді. QIC қаржыландырудың икемді құралдарын ұсынады, капиталға қатысу үлесі 49% дейін жетуі мүмкін. Бұл шарттар QIC-ті ұзақ мерзімді жобалар үшін тартымды серіктес етеді.

Жеке капитал нарығынан басқа, QIC венчурлық капитал нарығын белсенді түрде дамытуда. Осы бағытта қандай жұмыстар істеп жатырсыздар?

QIC қазіргі фокусы стартаптарды, бизнес-періштелерді және басқарушы компанияларды қолдай отырып, Қазақстандағы венчурлық нарықты дамытуға бұрылған. 2022 жылы QIC стартаптарды қолдау және технологиялық кәсіпкерлікті дамыту үшін BGlobal Ventures еншілес компаниясын құрды. Kazakhstan Digital Accelerator сияқты оқыту бағдарламалары арқылы компания перспективалы стартаптармен ынтымақтасады, оларға қаржыландыруға және халықаралық сарапшылармен қатынас жасауға мүмкіндік береді.

Айта кетерлігі,  QIC 17 қорының үшеуі венчурлық капитал болып табылады. Олардың ішінде Quest Ventures Asia Fund II, 500 Startups Global fund V және Da Vinci Emerging Technologies Fund III бар. Бұл қорлар, оның ішінде қазақстандық стартаптарға олардың өсуі мен ауқымын қолдай отырып, ерте және кеш сатыларда қаржыландырады.

QIC сонымен қатар өңірлік стартап-экожүйені нығайту үшін Astana Hub және жеке ойыншылармен белсенді ынтымақтасады. Біз экспортқа бағытталған IT-жобаларды қолдаймыз және Орталық Еуразияға назар аудара отырып және халықаралық инвесторларды тарта отырып, жаңа венчурлық қорларға қатысуды жоспарлап отырмыз.

Бұл бастамалар венчурлық нарықтың өсуіне және аймақ экономикасының нығаюына ықпал ете отырып, отандық технологиялық стартаптарды олардың дамуының барлық кезеңдерінде қолдауға бағытталған.

Кәсіпкерлердің Қазақстандағы тікелей инвестицияларға деген қызығушылығы мен ағымдағы деңгейін қалай бағалайсыз?

Қазақстанда кәсіпкерлердің тікелей инвестицияларға деген қызығушылығы мен хабардарлығының қазіргі деңгейі біртіндеп өсуде, алайда ол экономика секторына және бизнестің жетілу деңгейіне байланысты гетерогенді болып қала береді. 2022 жылдың қорытындысы бойынша Қазақстан тікелей шетелдік инвестициялардың (ТШИ) рекордтық легін көрсетті — 28 млрд АҚШ доллары, бұл 2021 жылмен салыстырғанда 17,7% - ға артық. Бұл халықаралық инвесторлар тарапынан Қазақстан нарығына деген қызығушылықтың артқанын көрсетеді, бірақ қазақстандық кәсіпкерлердің тікелей инвестицияларды тарту мүмкіндіктері туралы хабардар болу деңгейі одан әрі арттыруды талап етеді.

Шағын және орта бизнестің (ШОБ) тікелей инвестицияларға қызығушылығын шектейтін негізгі фактор-хабардарлықтың жеткіліксіздігі. Өңірлерде кәсіпкерлер көбінесе банктік несиелер сияқты дәстүрлі қаржыландыру көздеріне сүйенеді және осы құралдың механизмдері мен артықшылықтары туралы ақпараттың болмауына байланысты жеке капитал мүмкіндіктерін сирек пайдаланады.

Қазақстандағы ТШИ негізінен пайдалы қазбаларды өндіру, энергетика және инфрақұрылым сияқты ірі жобаларға шоғырланған. Бұл салалар өздерінің тұрақтылығы мен жоғары кірістілігінің арқасында халықаралық капиталды белсенді түрде тартады, бұл ШОБ-тың тікелей инвестицияларға қолжетімділігін шектейді.

Даму жоспарларыңыз қандай? Қай салаларға басымдық бермекшісіздер?

Алдағы жылдары QIC елдің экономикалық дамуына ықпал ете отырып, Қазақстандағы жетекші тікелей инвестициялар институты ретіндегі рөлін нығайтуды жоспарлап отыр. Басты назар инвестициялық портфельді  аударылатын болады. QIC халықаралық институционалдық инвесторларды тартуды жалғастырады және қайта өңдеу, инфрақұрылым, агроөнеркәсіптік кешен, энергетика және технологиялар сияқты негізгі секторлардағы жобалармен жұмыс істейді.

Шағын және орта бизнесті қолдау басымдық болып қала береді. QIC жұмыс орындарын құру, ШОБ өсуін ынталандыру және оның ішкі және халықаралық нарықтардағы бәсекеге қабілеттілігін арттыру үшін қаржы жұмсауға  ниетті. Халықаралық әріптестердің қатысуымен жаңа қорлар құру және ШОБ-ты қаржыландырудың бұрыннан бар бағдарламаларын кеңейту жоспарлануда.

ESG стандарттарын инвестициялық саясатқа біріктіруге ерекше назар аударылатын болады. QIC «жасыл» жобаларды дамытуды жалғастырады және өз портфолиосындағы компаниялардың тұрақты дамуына ықпал етеді. Бұл Қазақстанның көміртегі ізін азайту және экологиялық тұрақты экономикаға көшу жөніндегі ұлттық мақсаттарын қолдайды.

Толығырақ cұхбат бойынша келесі сілтеме арқылы білуге болады https://en.inform.kz/news/direct-investments-are-beneficial-to-everyone-qic-chairman-on-the-development-of-the-private-equity-market-in-kazakhstan-b3d225