ДНҚ деңгейінде: Қазақстанда озық технологиялар қалай қолжетімді етіледі

АСТАНА. KAZINFORM – Астанада геномика саласындағы әлемдік көшбасшымен серіктестік нәтижесінде ашылған зертхана жұмыс істейді.

Қазақстандықтарға генетикалық деректерді талдаудың озық технологиялары қолжетімді болды. 2024 жылдың шілдесінде Астанада Ұлттық биотехнология орталығында Astana Genetic Center (AGC) генетикалық зерттеулер орталығы ашылды. Жоба шеңберінде Qazaqstan Investment Corporation (QIC) және геномика саласындағы әлемдік көшбасшылардың бірі – қытайлық BGI Group компаниясы келісім жасасты.

Тестілеуден өту

Жүктіліктің 10-шы аптасында әйелдің қанында ұрықтың ДНҚ-сы жеткілікті, сондықтан инвазивті емес пренатальды тестілеу (НИПТ) жасауға болады. Бұл бала туылғанға дейін әртүрлі генетикалық патологияларды анықтауға мүмкіндік береді. AGC оның көмегімен 72 хромосомалық жағдайды анықтайды, оның ішінде ең көп тарағандары – Даун, Эдвардс, Патау синдромдары. Жүкті әйелдердің мұндай скринингі, әсіресе 30 жастан асқан болашақ аналар, ЭКҰ-дан кейінгі әйелдер, жақын некеде тұрғандар және т. б. үшін өте маңызды.

Astana Genetic Center бір ерекшелігі, биоматериал шетелге жіберілмей, сол жерде зерттеледі. Бұл орталықтың басқа зертханалардан айырмасы осы. Биоматериалды шетелге тасымалдау, әдетте, түпнұсқаның бүлінуі және жоғалу қаупін тудырады және нәтижені алу мерзімін ұзартады. AGC-де зерттеудің озық әдістері және қазіргі кездегі жоғары дәлдіктегі ең технологиялық жабдық қолданылады. Бұл нәтиженің дәлдігін 99% - дан жоғары етеді.

Astana Genetic Center басқа да зерттеулер жүргізеді. Бұл анеуплоидияларды (хромосомалық ауытқулар) анықтауға арналған имплантацияға дейінгі генетикалық тестілеу, жаңа туған нәрестелердің генетикалық скринингі, әртүрлі онкологиялық ауруларға, соның ішінде ішек қатерлі ісігі скринингі.

Таңдау кімге түсті

AGC зертханасы – BGI Group инновациялық технологияларын оқшаулау бойынша QIC қазақстандық тікелей инвестициялар қоры кейстерінің бірі. QIC және BGI Group серіктестігі 2023 жылы тараптар меморандумға қол қойған кезде басталды. Зертхананы құруға «QazInnovation» инновацияларды дамыту жөніндегі ұлттық агенттігі көмектесті. Жобаға ҚР СІМ жанындағы Инвестициялар комитеті мен Қазақстанның Қытайдағы елшілігі жәрдемдесті.

BGI Group сияқты серіктеске таңдау кездейсоқ түскен жоқ. Штаб-пәтері Қытайда орналасқан және Шэньчжэнь қор биржасында листингі бар компания тірі организмдердің геномын зерттеу саласындағы әзірлемелерімен және технологияларымен танымал. Бұл салада ол 25 жылдан бері жұмыс істейді (бұрын – Пекин геномика институты). Компанияның 30 елде 100-ден астам бірлескен зертханасы, медициналық орталықтары мен өндірістері бар. Оның дамуын 100-ден астам елдегі 2300 клиниканың пациенттері пайдаланады.

BGI Group генетикалық аурулардың алдын алуға және бақылауға бағытталған технологиялармен жұмыс істейді, инновациялармен айналысады және диагностиканың озық құралдарын әзірлейді. Оның ауыл шаруашылығындағы үлкен дамуының бірі – африкалық жабайы күріш гендерінен жасалған көпжылдық күріш. Сорт жақсы өнім береді және оны өсіру шығындарын азайтады, яғни азық-түлік қауіпсіздігін қамтамасыз етуге көмектеседі. Көпжылдық күріш қазірдің өзінде Қытайда, Угандада және Эфиопияда өсіріледі.

Әлеуетті әріптестік

Astana Genetic Center жетекші қазақстандық компаниялармен жұмыс істеуді, озық генетикалық сынақтарды жедел енгізуді және Қазақстан мен Орталық Азия елдеріндегі басқа зертханалармен тәжірибе алмасуды жоспарлап отыр. BGI Group AGC «Қазақстанда денсаулық сақтауды дамыту үшін жаңа көкжиектер ашатынына» сенімді.

AGC зертханасы – Forebright Life Science Technology Fund L. P жеке капитал қорының алғашқы жаңа жобаларының бірі. Осы жоба бойынша QIC серіктесі, BGI Group басқа, Forebright Capital – биотехнология, фармацевтика, денсаулық сақтау және басқа салалардағы жеке капитал мен венчурлық инвестицияларға маманданған сингапурлық басқарушы компания. Президент Тоқаевтың 2023 жылы ҚХР мен Сингапурға ресми сапарлары кезінде инвестициялық келісімді қоса алғанда, әріптестік байланысқа қол жеткізілді.

Қордың нысаналы көлемі $200 млн құрады, оның географиясы ауқымды: ол Таяу Шығыстағы, Еуропа мен Азиядағы жобаларды қаржыландырады деп болжануда (Қазақстан осы шеңберге кіреді). Бұл биомедициналық ғылымда (адамның генетикалық инженерия технологиясын қоспағанда) мультиомиялық технологиялар мен синтетикалық биологиямен айналысатын жобалар болады. Денсаулық сақтауға, оның ішінде репродуктивті технологияларға, туа біткен ақаулардың алдын алуға (босанғанға дейінгі зерттеулер), жаңа туған нәрестелерді кешенді тексеруге баса назар аударылады.

- 2022 жылы халыққа Жолдауында Қазақстан президенті Қасым-Жомарт Тоқаев медицинаны инвестициялық тартымды сала деп атады, ол үшін «тек дұрыс жағдай жасау керек», Қазақстандағы медициналық инфрақұрылымды жақсарту туралы айтты. Астанада Astana Genetic Center сияқты деңгейдегі зертхананың ашылуы – Қазақстан қоғамына, Денсаулық сақтау мен ғылымға қосқан үлесі. Бұл жаңа технологиялар әкеледі және Қазақстанда денсаулық сақтау сапасын жақсартуға ықпал етеді, - деп есептейді QIC.

Дереккөз: kaz.inform.kz